Παλάντιο, Αντρέα ντι Πιέτρο

(Andrea di Pietro, detto Il Palladio, Πάντοβα 1508 – Bιτσέντσα 1580). Αρχιτέκτονας και θεωρητικός της ιταλικής Αναγέννησης. Το 1533 ο κόμης του Τρισίνο, ενθουσιώδης οπαδός του Βιτρουβίου, αποφασίζει να επισκευάσει το μέγαρο Κρίκολι· ανάμεσα στους τεχνίτες ήταν και ο νεαρός Αντρέα, που ο Τρισίνο τον επονόμασε Παλάντιο, και του μετέδωσε το πάθος του για την αρχαιότητα. Το 1541 ο Π. ανακαλύπτει με ενθουσιασμό τη Ρώμη, στην οποία θα επιστρέψει το 1547 και το 1549. Τότε ο Μπραμάντε και ο Ραφαήλ δεν ζούσαν πια, υπήρχε όμως ακόμα ο δοξασμένος Μιχαήλ Άγγελος. Επιστρέφοντας στη Βιτσέντσα ο Π. αναλαμβάνει την επισκευή και την επέκταση του μεγάρου της Ρατζόνε (1545-80), που είναι γνωστό ως βασιλική της Βιτσέντσα. Εκεί εφαρμόζει τον περίφημο ρυθμό του Παλάντιο (δηλαδή ένα μεγάλο αψιδωτό άνοιγμα πλαισιωμένο από δύο μακρότερες ορθογώνιες πτέρυγες με κιονοστοιχίες), πραγματοποιώντας τη σύνθεση της κλασικής και της γοτθικής τέχνης. Η φήμη του φτάνει γρήγορα μέχρι τη Ρώμη, όπου καλείται να συμπληρώσει τη βασιλική του Αγίου Πέτρου. Με τον θάνατο του πάπα το σχέδιο εγκαταλείπεται, αλλά ο αρχιτέκτονας συνδέεται με τον Βερονέζε και τον Βιτόρια που συνεργάστηκαν αργότερα στη διακόσμηση των κτιρίων του. Τότε αρχίζει να συντάσσει τα περίφημα Τέσσερα Βιβλία της Αρχιτεκτονικής, που δημοσιεύτηκαν 20 χρόνια αργότερα σε 4 γλώσσες, όπου αναπτύσσει τις απόψεις του για την κλασική αρχιτεκτονική. Εκτός από ορισμένους λογίους, κανείς δεν ενδιαφερόταν τότε για τα γιγαντιαία μνημεία της αυτοκρατορικής Ρώμης. Πολλοί αρχιτέκτονες (Περούτσι, Σέρλιο, Βινιόλα κ.ά.) διδάχτηκαν πολλά από τα αρχαία μνημεία, φαίνεται όμως ότι δεν είχαν πάντοτε τα ίδια καλά αποτελέσματα ούτε την ίδια διάθεση καινοτομίας. Το 1552-53 ο Π. σχεδιάζει την έπαυλη Κάπρα ή Στρογγυλή Έπαυλη (πραγματοποιήθηκε το 1567), που θεωρείται το γοητευτικότερο κτίριό του: στο κέντρο ενός ορθογώνιου κτιρίου, ένα μεγάλο τετράγωνο σαλόνι στεγάζεται με τρούλο· οι αρχαίοι ρυθμοί της –κάθε πλευρά διακοσμείται με ιωνικό περιστύλιο– ανταποκρίνονται στις καινούργιες απαιτήσεις του αναγεννώμενου ιταλικού πνεύματος. Από το 1550 μέχρι το 1565 η δραστηριότητα του Π. κορυφώνεται. Επαύλεις (έπαυλη Μπάρμπαρο στο Μόζερ) και μέγαρα (μέγαρα Κιερικάτι, Τιένε, Βαλμαράνα) στο Τρεβίζο, εκκλησιαστικά κτίρια στη Βενετία (Σαν Τζόρτζιο Ματζόρε, 1566-80, πρόσοψη του Σαν Φραντσέσκο ντέλα Βίνια, 1542, εκκλησία του Σωτήρα, 1577) επιβάλλουν τον ρυθμό του Παλάντιο. Σε έναν άλλο τομέα, η γέφυρα του Μπασάνο (1570) είναι ένα λαμπρό δείγμα κατασκευής και αποδεικνύει τέλεια γνώση των προβλημάτων συναρμολόγησης. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Π. εργάζεται στο Ολυμπιακό θέατρο της Βιτσέντσα (που άρχισε το έτος του θανάτου του και τελείωσε από τον Σκαμότσι)· οι ημικυκλικά τοποθετημένες βαθμίδες καταλήγουν σε μία κιονοστοιχία που στέφεται με αγάλματα· στον τοίχο της σκηνής αναπτύσσονται ψευδαισθητικές προοπτικές, κράματα αρχιτεκτονικής, ζωγραφικής και γλυπτικής.